samenleving

Waarom Vlaanderen wielergek is

Wie koers zegt, zegt Vlaanderen, en omgekeerd. Maar is de koers ook echt ‘van ons’, zoals de slogan van een bekende krant luidt? Journalist en wielerfanaat Rik Van Puymbroeck spreekt de Flandrien in zichzelf aan en zoekt een antwoord: zit wielrennen in het DNA van Vlaanderen?

Het is zondagavond 24 februari en iemand whatsappt: “Nog één week.” Aan drie woorden hebben wij genoeg. Nog één week en dan komen de renners thuis. Alles wat was, is dan vergeten. Zeges in Oman of het zuiden van Frankrijk of Argentinië, niets telt nog. Nog één week. Nog één week. Nog één week.

Nog één week en dan wordt de Omloop gereden. Dat is de Omloop Het Nieuwsblad, maar iedereen zegt nog liever de Omloop Het Volk. Of ’t Volkske. Het Volk was de krant die jarenlang de Belgische openingskoers organiseerde, tot Het Nieuwsblad de krant overnam en dus ook de koers.

Hun slogan is al jaren dezelfde: “De koers is van ons.” Dat stoort. Wie is dat, ‘ons’? De krant? Vlaanderen? Is de koers een identitair gegeven? Laat dat alstublieft niet zo zijn. We omarmen alle renners, al zien we de onzen het liefst winnen, ja natuurlijk wel. Maar in Vlaanderen houden we van de wedstrijd en wie sterkst is, mag winnen. De koers is niet van ons. Hoe zot we er ook van zijn.

Nog één week dus, en wie dit leest weet ondertussen of Greg Van Avermaet won of toch nog eens Sep Vanmarcke, Philippe Gilbert, Jasper Stuyven of Jasper Philipsen. Misschien een ander. Vanaf nu vullen de sportpagina’s zich meer dan veertig dagen lang met renners, met verhalen van toen en nu, met afwegingen, voorbeschouwingen, herinneringen, pechverhalen, glorieuze foto’s – allemaal van onze helden. Zeker tot Parijs-Roubaix, de koningin van de kasseikoersen.

Je moet wel in Vlaanderen geboren zijn om dat te voelen. Je las als kind Het Volk. Je zag oma – niet opa, oma! – uit haar zetel springen als Walter Godefroot alleen op weg was naar de zege. Je hoorde radiocommentator Jan Wauters’ stem beven terwijl hij live verslag deed van de aanval van Edwig Van Hooydonck op de Bosberg en van op de kasseien dokkerden zijn woorden de huiskamer binnen. De rillingen door je lijf, toch weer op tv de tranen van die jonge renner zien.

Eddy Merckx natuurlijk. De soundtrack van de jeugd: “Eddy, Eddy, Eddy”, door de stem van Fred De Bruyne, een andere jubelende tv-verslaggever. De liefde meegekregen van onze ouders, die de verhalen van Karel Van Wijnendaele hadden gelezen.

Is dat dan DNA?

Het begrip is te modern – we kenden dat niet als kind. We spurtten naar huis (hij was Eddy Merckx, hij Freddy Maertens, hij Roger De Vlaeminck) om de aankomst van Milaan-Sanremo te zien. Dat is meer dan DNA. Dat zijn jongenslijven die opgetrokken zijn uit grote dromen (‘Zélf Renner Kunnen Worden!’), elke vezel die gespannen staat, je benen bekijken en genieten van het zoevend geluid van je wielen met blinkende spaken aan een fiets van het merk Raleigh. Is dat, jaren later, nostalgie?

Het zijn duidelijke herinneringen en alle jaren van je leven zijn vastgeklinkt aan overwinningen en Tourzeges. 1976 was een hete zomer, maar vooral won Lucien Van Impe toen de Tour. 1978: plechtige communie, maar vooral stopte Eddy Merckx toen met koersen. In 1989 was je op reis in Spanje en daar zag je op 14 juli in een bar in het hete plaatsje La Almunia de Dona Godina dat Vincent Barteau op 14 juli de Touretappe won. Wie onthoudt zoiets? Wij. Beter dan regeringsvormingen, Nobelprijzen literatuur, de oorlog op de Falklands of het overlijden van Paus Johannes-Paulus II weten wij wie in 1974 de Tour won, in 1982 de Ronde van Vlaanderen of in 2005 wereldkampioen werd.

Niet te nostalgisch doen

De koers is al lang niet meer van ons. Denen winnen de Omloop, Britten de Tour, Kazachstan en Bahrein sponsoren wielerploegen. We moeten daar niet te nostalgisch over doen. Alleen bestaat de term ‘flandrien’, bedacht door journalist en organisator Karel Van Wijnendaele in Het Rijke Vlaamsche Wielerleven, nog. Wikipedia schrijft: “Een flandrien is een wielrenner die een wielerwedstrijd hard maakt door voortdurend te kiezen voor de aanval en te blijven rijden totdat hij oververmoeid de steep bereikt.”

Het was een term die voor Vlaamse renners voorbehouden was en waar Yves Lampaert het moderne voorbeeld van is. Er is ook de verkiezing van de ‘Flandrien van het Jaar’ (Lampaert won die als laatste, de vijf voorbije jaren was dat telkens Greg Van Avermaet, voordien Tom Boonen), maar in de koers is het 2019. Lampaert komt in de modernste bus naar de start, rijdt met een fiets van 15.000 euro en wint niet alles. Zijn ploegleiders spreken Engels want het team is een mengeling.

Toch sluiten wij, Vlamingen en Belgen, ze in het hart. We zijn er allemaal gek van.

De Vlaamse auteur Tom Lanoye schreef ‘Gent-Wevelgem’, een gedicht. Daarin deze woorden:

…wie houdt hem tegen, wie onderwijst
hem schade en fatsoen, wie haalt hem weg
van een schitterende zege, de zegen van een
stevig rennerszadel? O Grote Wielergod.

Regisseur Koen Mortier draaide Engel, een film met het einde van Frank Vandenbroucke als inspiratie.

Kunstpaus Jan Hoet noemde Luc Tuymans “de Eddy Merckx van de schilderkunst”.

Zelfs de kunst kan niet zonder koers.

En dan zijn er de Vlaamse wegen, de Vlaamse ‘bergen’, onze cols die Paddestraat heten en Oude Kwaremont, Koppenberg, Paterberg, Berendries, Haaghoek, Molenberg of Kluisberg. Berg, berg, berg: steile wegen met kasseien die, soms, net omwille van de koers nooit vervangen zullen worden. Asfalt of beton maakt er geen kans op. De Vlaamse politicus die beslist de Koppenberg te asfalteren, gooit zijn eigen ruiten in en kan binnen de week opstappen. Als zijn ruiten al niet door het boze wielervolk zijn verbrijzeld.

Toen de Muur geschrapt werd uit de finale van de Ronde van Vlaanderen was dat hoofdnieuws in het journaal. Er volgden betogingen. Renners gaven hun mening. De organisator bleef bij zijn beslissing, maar moest de Muur toch wat rehabiliteren.

Misschien is dat het wel. De koers is voor Vlaanderen wat vrij wapenbezit is voor Amerika en vrije snelheid op de Autobahn voor Duitsland. Je blijft eraf.

Het is zondagavond 24 februari. Greg won in de Ronde van Valencia, Sep in de Ronde van de Haut Var, Gilbert in de Provence. In de kranten staat het: “Onze sterren zijn er klaar voor.” Only in Flanders.

• flandrien
• Parijs-Roubaix
• ronde van vlaanderen
• wielrennen